به گزارش قدس آنلاین، نزهت احمدی در نشست بررسی نسخه خطی «فتوحات گیتی‌ستان؛ منظومه‌ای در تاریخ شاه عباس کبیر» که به مناسبت گرامی‌داشت هفته پژوهش در بستر مجازی به صورت پخش زنده برگزار شد، ابراز کرد: بی‌شک اگر فرهنگ‌دوستان بیشتری همچون حاج حسین آقا ملک بنیانگذار و واقف کتابخانه و موزه ملی ملک در گذشته وجود داشت، میراث فرهنگی بیشتری از کشور حفظ می‌شد.

وی افزود: نسخه خطی شماره ۴۷۶۹ کتابخانه و موزه ملی ملک را در سال ۹۱ تنها با هدف مطالعه بررسی کردم، اما پس از مدتی به نظرم نسخه جالبی آمد که می‌توان بر روی آن کار کرد. حدود یک سال و نیم پیش با همکاری محسن محمدی فشارکی از استادان دانشگاه اصفهان در رشته زبان و ادبیات فارسی، بررسی و تصحیح این نسخه منظوم را آغاز کردم.

این استاد تاریخ ادامه داد: از آنجایی که شاعر برای کتابش نامی ذکر نکرده است، با توجه به تکرار لقب «گیتی‌ستان» برای شاه عباس و اشاره به فتوحات او در کتاب، ما نام «فتوحات گیتی‌ستان» را برای این نسخه خطی انتخاب کردیم.

وی با تأکید بر اینکه این اثر تنها سه سال قبل از سقوط صفویان نوشته شده است، گفت: به نظر می‌رسد اثر برآمده از ویژگی‌های زمانی آن سال‌هاست و شاعرش که منسوب به خاندان میر بزرگ بوده، نماینده گروهی از افراد فرهیخته جامعه در اواخر دوره صفوی است که به دوره طلایی شاه عباس غبطه می‌خورند. همچنین به احتمال بسیار، شاعر و کاتب نسخه یک نفر بوده است.

ویژگی‌های ظاهری نسخه

احمدی بیان کرد: این کتاب آسیب‌دیدگی بسیاری داشته و گویا مرمت هم شده است. اگر چه ابتدا و پایان اثر سالم است، اما یک آشفتگی در متن آن وجود دارد که حدس می‌زنیم شیرازه کتاب فرو پاشیده و مجدد صحافی شده است چنان که رکابه‌های آن از بین رفته و صفحاتی از کتاب جا به جا شده است.

این پژوهشگر و مصحح ادامه داد: این نسخه خطی در ۷۹۱ صفحه، دارای بیش از ۱۵ هزار بیت شعر در قالب مثنوی و به خط خوانای نستعلیق است که هر بخش آن برای خود عنوانی دارد. جدول‌ها و عناوین به شنگرف و بقیه با جوهر مشکی کتابت شده است.

وی با بیان اینکه تاریخ کتابت نسخه خطی «فتوحات گیتی‌ستان» به ربیع‌الاول سال ۱۱۳۲ قمری بر می‌گردد، گفت: اگر چه شاعر و کاتب اثر فردی توانا و فرهیخته بوده، اما گاهی غلط‌های املایی غیرقابل بخششی در متن آن به چشم می‌خورد تا جایی که می‌توان حدس زد این اثر، یک نسخه املایی بوده است.

احمدی اضافه کرد: همچنین برخلاف بسیاری از آثار این دوره تاریخی که مقدمه‌ای طولانی داشتند، این نسخه خطی مقدمه طولانی نداشته تا جایی که تصور می‌شود، اثری دل نوشته بوده و شاعر تنها آن را برای دل خودش، نه برای اهدا، سروده است.  

وی ابراز کرد: جزئیات بسیار ریزی همچون نام‌های مختلف، تعداد اسرا و کشته‌شدگان در جنگ‌ها در این نسخه خطی منظوم ذکر شده است تا جایی که گاهی در آن، ویژگی‌های ادبی فدای متن و محتوا شده است. البته برخی از بیت‌ها از نظر ادبی بسیار زیباست.

جنبه‌های پژوهشی اثر

این استاد دانشگاه گفت: همچنین نسخه خطی «فتوحات گیتی‌ستان» نشان می‌دهد، شاعر آن علاقه بسیاری به شهر اصفهان داشته چرا که او درباره این شهر به نیکویی بسیار سخن گفته است. از آنجایی که این نسخه اطلاعات جالبی درباره اصفهان دارد، بررسی آن می‌تواند به پژوهشگران این حوزه تاریخی نیز کمک کند.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه کتاب «فتوحات گیتی‌ستان» در اواخر دوره صفوی سروده شده، شاعر آن از کتاب‌های قبلی آن دوره همچون «تاریخ عالم‌آرای عباسی» و روزنامه «ملا جلال» نیز بهره برده و حتی از اسناد تاریخی مرتبط با جنگ‌ها هم استفاده کرده است.

احمدی افزود: این نسخه خطی یک کتاب درباری به نظر نمی‌رسد و توسط فردی شیفته یک دوره تاریخی که نوستالژی گذشته را دارد، نوشته شده است. موضوع اصلی نسخه، فتوحات بوده و جزئیاتی از جنگ‌ها در آن ذکر شده که اهمیت بررسی دارد. البته از نظر زبان‌شناسی هم می‌تواند مورد توجه پژوهشگران قرار گیرد.

وی خاطرنشان کرد: امیدواریم این نسخه خطی تصحیح شده با مقدمه فارسی و انگلیسی توسط دانشگاهی در کشور سوئد در قالب یک اثر پژوهشی در سال آینده به چاپ برسد.  

لازم به ذکر است، علاقه‌مندان می‌توانند برنامه‌های متنوع مجازی کتابخانه و موزه ملی ملک در گستره فرهنگ و هنر اسلامی- ایرانی را از طریق مراجعه به صفحه اینستاگرام این موقوفه فرهنگی آستان قدس رضوی در تهران به نشانی malek_museum_library دنبال کنند.

منبع: آستان نیوز

انتهای پیام/